ਵੈਨਿਸ – ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਵੱਸਿਆ ਜਾਦੂਈ ਸ਼ਹਿਰ

ਵੈਨਿਸ – ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਵੱਸਿਆ ਜਾਦੂਈ ਸ਼ਹਿਰ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਪਿਛੋਕੜ

ਵੈਨਿਸ (Venice) ਇਟਲੀ ਦੇ ਉੱਤਰੀ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਆਡਰਿਆਟਿਕ (Adriatic) ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਵੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਲਗਭਗ 118 ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਟਾਪੂਆਂ ‘ਤੇ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ 438 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ 170 ਤੋਂ ਵੱਧ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਨਹਿਰਾਂ (canals) ਹਨ, ਜੋ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਵੈਨਿਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਵੈਨਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 5ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਬਰਬਰ (barbarian) ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਲੋਕ ਪੱਛਮੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟਾਪੂਆਂ ਉੱਤੇ ਆ ਵੱਸੇ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਘਰ ਬਣਾਉਣੇ, ਮੱਛੀ ਫੜਣੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
9ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਆਉਂਦਿਆਂ ਵੈਨਿਸ ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗਣਤੰਤਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸਨੂੰ “ਵੈਨਿਸ ਦਾ ਗਣਰਾਜ” (Republic of Venice) ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਗਣਰਾਜ ਲਗਭਗ 1100 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਕਲਾ-ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ।

ਵੈਨਿਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਰਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਰੇਸ਼ਮ, ਮਸਾਲੇ, ਕੱਚ ਦਾ ਸਾਮਾਨ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀਮਤੀ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਇਤਾਲਵੀ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ (Italian Renaissance) ਕਾਲ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਕਲਾ, ਸੰਗੀਤ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਫਲਸਫ਼ਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ।

ਸਿਆਸੀ ਸੰਰਚਨਾ

ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਵੈਨਿਸ ਇੱਕ ਗਣਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਨੇਤਾ “ਡੋਜ” (Doge) ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਡੋਜ ਨੂੰ ਉੱਚ ਵਰਗ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵੱਲੋਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਯਥਾਰਥ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਅਤੇ ਅਰਥਿਕ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਿਹਾ। ਵੈਨਿਸ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਉਦਾਹਰਣ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਕਲਾ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ

ਵੈਨਿਸ ਇਤਾਲਵੀ ਕਲਾ, ਥੀਏਟਰ, ਮੂਰਤੀਕਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਨਮੇ ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟਿਟੀਅਨ (Titian), ਟਿੰਟੋਰੇਟੋ (Tintoretto), ਕਾਨਲੈੱਟੋ (Canaletto) ਅਤੇ ਅੰਟੋਨਿਓ ਵਿਵਾਲਦੀ (Antonio Vivaldi) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਵਾਲਦੀ ਦੀ “Four Seasons” ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦੀ ਹੈ।
ਵੈਨਿਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ La Fenice ਥੀਏਟਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਓਪੇਰਾ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਆਧੁਨਿਕ ਵੈਨਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਰਸ਼ਨੀ ਥਾਵਾਂ

1. ਸੇਂਟ ਮਾਰਕ ਸਕੁਐਰ (St. Mark’s Square):
ਇਹ ਵੈਨਿਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸੇਂਟ ਮਾਰਕਸ ਬੇਸੀਲਿਕਾ (St. Mark’s Basilica) ਅਤੇ ਡੋਜ ਪੈਲੇਸ (Doge’s Palace) ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਸਜਾਵਟ, ਚਿੱਟਾ ਸੰਗਮਰਮਰ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਮੋਜ਼ੇਕਾਂ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਤਰਮੁਗਧ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

2. ਗ੍ਰੈਂਡ ਕੈਨਾਲ (Grand Canal):
ਇਹ ਵੈਨਿਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਪਾਣੀ ਦੀ ਰਾਹਦਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕੈਨਾਲ ‘ਤੇ ਬਣਿਆ ਰੀਆਲਟੋ ਬ੍ਰਿਜ (Rialto Bridge) ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁਲ ਹੈ।

3. ਗੋਂਡੋਲਾ ਸਵਾਰੀ:
ਇੱਕ ਪਤਲੀ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਨੌਕਾ ਜੋ ਸਿਰਫ ਵੈਨਿਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਵਾਰੀ ਗੋਂਡੋਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤ ਕੈਨਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਨੁਭਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

4. ਮੁਰਾਨੋ ਅਤੇ ਬੁਰਾਨੋ ਟਾਪੂ:
ਮੁਰਾਨੋ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
ਬੁਰਾਨੋ ਰੰਗੀਨ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਕਢਾਈਆਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੈਨਿਸ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵੈਨਿਸ ਨੂੰ “ਆਕੂਆ ਆਲਤਾ” (Acqua Alta) — ਉੱਚੀ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਵਧ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਸੈਂਟ ਮਾਰਕ ਸਕੁਐਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸੇ ਪਾਣੀ ਹੇਠਾਂ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਧ ਰਹੀ ਸੈਲਾਨੀ ਭੀੜ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਟਲੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵੱਲੋਂ ਵੈਨਿਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ MOSE Project, ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕੀ ਯਤਨ ਹੈ।

ਸੋ ਵੈਨਿਸ ਇਕ ਜਾਦੂਈ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ, ਕਲਾ, ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦੀ ਜੀਵੰਤ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਰਫ਼ ਇਟਲੀ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦ੍ਰਿੜ ਨਿਸ਼ਚੈ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।